W artykule została omówiona względna przyczyna odwoławcza – błąd w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt.3 KPK) w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu.

Zarzuty apelacyjne – twierdzenie wnoszącego środek odwoławczy, że sąd pierwszej instancji popełnił określone uchybienia. 

Klasyfikacja zarzutów na podstawie art. 438 KPK (względne przyczyny odwoławcze):

  1. obraza prawa materialnego
  2. obraza prawa procesowego
  3. błąd w ustaleniach faktycznych
  4. rażąca niewspółmierność kary.

 

  • Należy wskazać konkretne uchybienie popełnione przez sąd;
  • Należy wykazać, że błąd miał wpływ na treść wyroku;
  • Zarzut, że ocena była dowolna, jest zarzutem dobrym, ale zbyt ogólnikowym;
  • Stawiając ten zarzut odnosimy się tylko do tego, co sąd ustalił a nie do tego, co sąd powinien ustalić.

Klasyfikacja błędów w ustaleniach faktycznych:

1. błędy w postępowaniu dowodowym:

błąd braku (art. 62, 410 KPK): niepełne postępowanie dowodowe

błąd dowolności (art. 7 KPK): naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów

A. W ww. sytuacjach błąd w ustaleniach faktycznych jest konsekwencją (przyczyną) naruszenia przepisów prawa procesowego, a ponieważ w apelacji podnosimy uchybienia pierwotne, należy co do zasady postawić zarzut naruszenia prawa procesowego odpowiednio art. 92, 410, 7 KPK.

  • Obie podstawy odwoławcze (zarzut naruszenia art. 7 KPK i błąd w ustaleniach faktycznych) mogą być wykorzystane do ujęcia w środku odwoławczym tego samego uchybienia (T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2003, s. 1133-1134).

B. Możliwe jest jednoczesne postawienie zarzutu obrazy prawa procesowego i błędu w ustaleniach faktycznych.

C. Dopuszczalne jest również postawienie osobnych zarzutów obrazy prawa procesowego i błędu w ustaleniach faktycznych, ale wówczas w pierwszej kolejności należy postawić zarzut obrazy prawa procesowego a następnie zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, ponieważ błąd w ustaleniach faktycznych jest wynikiem obrazy prawa procesowego. Uchybienia proceduralne stanowią uchybienia pierwotne. Konieczne jest zachowanie logiki stawiania zarzutów.

Napisanie zarzutu obrazy procedury karnej i zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie jest błędem, natomiast błędem jest, jeśli najpierw zarzucamy błąd w ustaleniach faktycznych i następnie zostanie postawiony zarzut obrazy przepisów prawa procesowego (art. 410 KPK, art. 7 KPK i innych) – taka kolejność jest nieprawidłowa.

Błąd w ustaleniach faktycznych nie polega na naruszeniu art. 7 KPK czy art. 410 KPK, ale jest wynikiem naruszenia tych przepisów.

2. błąd co do kwalifikacji strony podmiotowej (umyślność/nieumyślność)samodzielny błąd w ustaleniach faktycznych, nie naruszenie prawa materialnego

nie stawiamy zarzutu naruszenia prawa materialnego a błąd w ustaleniach faktycznych jako samodzielny zarzut, ale wskazujemy, że następstwem błędu w ustaleniach faktycznych było niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego.

Przykład: Uważamy, że czyn miał charakter nieumyślny a nie umyślny, czyli zamiast zastosowanego przez sąd art. 148 § 1 KK (zabójstwo), powinien zostać zastosowany art. 155 KK (nieumyślne spowodowanie śmierci): zarzut apelacyjny powinien stanowić o błędnych ustaleniach faktycznych, że oskarżony działał z zamiarem zabójstwa, a nie obrazy prawa materialnego przez zakwalifikowanie czynu z art. 148 § 1 KK.

3. błąd co do kwalifikacji strony przedmiotowej czynu samodzielny błąd w ustaleniach faktycznych

nie stawiamy zarzutu naruszenia prawa materialnego a błąd w ustaleniach faktycznych jako samodzielny zarzut, ale wskazujemy, że następstwem błędu w ustaleniach faktycznych było niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego.

Strona przedmiotowa czynu:

– Czyn np. „zabija”

– Skutek czynu (tylko przy przestępstwach materialnych) np. śmierć człowieka

– Czas i miejsce popełnienia czynu

– Sytuacja, w jakiej czyn został popełniony

– Sposób popełnienia czynu np. przemocą.

4. błąd w ustaleniach faktycznych, który doprowadził do rażącej niewspółmierności karysamodzielny błąd w ustaleniach faktycznych, nie rażąca niewspółmierność kary.

Zgdonie z art. 53 par. 1 KK sąd wymierza karę według własnego uznania, uwzględniając m.in. stopień społecznej szkodliwości czynu.

Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu (art. 115 § 2 KK):

  • Błąd w ustaleniach faktycznych: okolicznościom wymienionym w art. 115 § 2 KK sąd nadał zbyt małą/ dużą wagę
  • Obraza prawa materialnego: sąd oceniając stopień społecznej szkodliwości, pominął okoliczności z art. 115 § 2 KK, uwzględnił okoliczności niewymienione w tym przepisie.

Katalog przyczyn błędu w ustaleniach faktycznych:

1. Niewiarygodność źródeł dowodowych (brak należytych źródeł)

  • Jeśli jest niewiarygodność źródeł dowodowych, to jest błąd w ustaleniach faktycznych, ale on jest  konsekwencją obrazy art. 7 KPK.

2. Nieuwzględnienie wszystkich faktów wynikających z przeprowadzonych dowodów (pominięcie faktów mających istotne znaczenie dla wydania prawidłowego orzeczenia.

3. Oparcie orzeczenia na okolicznościach nie udowodnionych, a więc takich, które nie wynikają z przeprowadzonych dowodów.

4. Uznanie za nieudowodnione faktów mimo dostatecznych ku temu podstaw.

5. Sprzeczność wniosków między sobą.

6. Sprzeczność wniosków z zebranymi dowodami – wyciągnięcie z przeprowadzonych dowodów tych wniosków, które z nich siłą obiektywnej przekonywalności nie wynikają, bądź niewyciągnięcie tych wniosków, które właśnie w taki sposób wynikają.

  • Zgodnie z art. 7 KPK, sąd ocenia dowody swobodnie, ale swoboda nie może przekraczać poza obiektywną „przekonywalność” dowodów, dowody muszą być przekonujące z obiektywnego punktu widzenia.

Przykładowy katalog przyczyn błędów w ustaleniach faktycznych opracowany przez SSA we Wrocławiu Wojciecha Kociubińskiego.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie polega na forsowaniu własnego poglądu na sprawę, czyli wykazywaniu jak powinno być, ale na podaniu konkretnych uchybień popełnionych przez sąd przy ustaleniu faktów sprawy.

Podnosząc błąd w ustaleniach faktycznych nie wskazujemy, jak powinno być (jaki naszym zdaniem był prawdziwy przebieg zdarzeń), ale wskazujemy na czym polegał błąd popełniony przez sąd w procesie ustalania faktów sprawy. 

  • Istota zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie może opierać się na odmiennej ocenie materiału dowodowego, innymi słowy mówiąc na forsowaniu własnego poglądu strony na tę kwestię. Stawiając tego rodzaju zarzut należy wskazać, jakich uchybień w świetle zgodności (lub niezgodności) z treścią dowodu, zasad logiki (błędność rozumowania i wnioskowania) czy sprzeczności (bądź nie) z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy dopuścił się w dokonanej przez siebie ocenie dowodów sąd pierwszej instancji”. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005 r. WA 10/05.
  • „Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest skuteczny tylko wtedy, kiedy skarżący wykaże konkretne uchybienia w ocenie materiału dowodowego, jakich dopuścił się sąd l instancji, stosujący reguły logicznego rozumowania, zasady wiedzy i doświadczenia życiowego. Nie może on jednak osiągać celu zamierzonego przez wnoszącego środek odwoławczy, jeżeli sprowadza się w swej istocie do polemiki z rozważaniami sądu I instancji, zawartymi w pisemnych motywach wyroku”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 maja 2007 r. II AKa 70/07.

    Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz

 

Kancelaria Radców Prawnych R. Ptak i Wspólnicy
Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy to dom zbudowany na mocnych fundamentach. Uważamy, że nasz sukces wynika z siły zgranego zespołu, który tworzą ludzie z pasją. Pozytywne relacje wewnętrzne przekładają się na kontakt z Klientami.

Podobne wpisy