Osoba zmarła może pozostawić po sobie nie tylko dobra majątkowe czy mieszkanie. W wielu przypadkach dochodzi do sytuacji, w której to spadkobiercy dziedziczą długi spadkodawcy. Kwestia jaką stanowi spadek z długami nurtuje wiele osób. Pojawiają się pytania dotyczące tego, czy dzieci dziedziczą długi po rodzicach. Jako Kancelaria z doświadczeniem w sprawach spadkowych, odpowiadamy na to konkretnie: tak, dzieci dziedziczą długi po rodzicach. Są one bowiem najbliższymi osobami po zmarłych, a co za tym idzie – przysługuje im spadek, w tym także długi najbliższych. Prawo daje im jednak pewną możliwość, by uniknąć ich przejęcia. Niestety, wciąż istnieje niewielka świadomość dotycząca konsekwencji przyjęcia spadku wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza oraz odrzucenia spadku z długami. W związku z tym postanowiliśmy wyjaśnić najważniejsze kwestie dotyczące dziedziczenia przez dzieci.
Czy długi przechodzą na dzieci? Kilka słów o procesach związanych z dziedziczeniem
Dziedziczenie długu oparte jest na zasadach spadkobrania, które określa Kodeks cywilny. Zgodnie z zawartym w nim artykule, prawa oraz obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą wraz z chwilą jego śmierci na jedną bądź kilka osób stosownie do przepisów. Do spadku zalicza się także długi – zarówno te o charakterze prywatnoprawnym, jak i publicznoprawnym. Miarodajna dla oceny stanu spadku jest chwila jego otwarcia, czyli śmierć spadkodawcy. Wynika z tego, że każdym, kto podejmie decyzję o przyjęciu spadku po swoich wstępnych, przejmie również ich dług (jeżeli ci pozostawili po sobie jakiekolwiek niespłacone zobowiązania). Proces dziedziczenia długu następuje na podstawie testamentu bądź ustawy, z czego testament ma zawsze pierwszeństwo. W przypadku takim jak dziedziczenie ustawowe, w pierwszej kolejności do spadku powoływany jest małżonek spadkodawcy oraz jego dzieci. W przypadku gdy dziecko nie dożyło otwarcia spadku, przypada on jego dzieciom bądź dalszym zstępnym; należy przy tym mieć świadomość co do tego, iż dziecko adoptowane w myśl dziedziczenia ustawowego dziedziczy tak, jak gdyby było dzieckiem biologicznym.
Co zrobić, żeby długi rodziców nie przeszły na dzieci? Kluczowym faktem jest, że osoba powołana do spadku zawsze ma prawo odmowy jego przyjęcia. Istotny jest w tym wszystkim moment złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Może dojść do tego przed sądem bądź notariuszem.
Dziedziczenie długów po rodzicach – ewentualne wyłączenia
Obowiązujące prawo zakłada ewentualne wyłączenia, stanowiące długi jakich nie dziedziczy się po zmarłej osobie. Do tych kategorii zalicza się zwłaszcza długi przedawnione, czyli zobowiązania które uległy przedawnieniu przed śmiercią dłużnika – do których wierzyciele nie mogą dochodzić już swoich roszczeń. Kolejną kategorią długów, które nie podlegają dziedziczeniu, są długi osobiste. To przede wszystkim zobowiązania, które są ściśle związane z działalnością zawodową bądź przedsiębiorstwem zmarłej osoby. Nie przechodzą one na spadkobierców podobnie jak grzywny, do których zaliczają się choćby mandaty.
Jak nie odziedziczyć długów po rodzicach? Decyzja, którą warto podjąć
Spadkobierca otrzymujący spadek razem z długami, w świetle aktualnie obowiązujących przepisów prawnych, może go odrzucić – zrzekając się zarówno pozostawionego majątku, jak i wszystkich długów zmarłego. Oprócz tego, może także go przyjąć wraz z dobrodziejstwem inwentarza, ponosząc odpowiedzialność za długi wyłącznie w wysokości aktywów; oznacza to, że nie będzie zobowiązany oddawać wierzycielom więcej niż to, co otrzymał w przypadku tytułu spadku. Na określenie swojego stanowiska w sprawie spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o otrzymaniu spadku, dokonując tego przed sądem bądź notariuszem za pomocą stosownego oświadczenia. Brak podjęcia działań w określonym terminie będzie oznaczał, że odziedziczy się spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
PAMIĘTAJ!W momencie gdy przyjmiesz spadek w całości i dopiero wtedy okaże się, że Twój bliski zmarły miał długi, zawsze będziesz musiał je uregulować. To niesie za sobą ryzyko poważnych problemów finansowych. Stąd przyjęcie spadku należy bezsprzecznie oraz każdorazowo poprzedzić rzetelnym sprawdzeniem długów spadkodawcy; należy mieć w tym zakresie pełne rozeznanie oraz wiedzę.
Dziedziczenie długów po rodzicach: kwestia osób małoletnich
Osoby małoletnie, które nie ukończyły 18. roku życia ani nie wstąpiły w związek małżeński dziedziczą spadek razem z dobrodziejstwem inwentarza; odpowiadają za długi, jednak do wysokości stanu czynnego (aktywów) spadku. W przypadku gdy nie chce się aby dziecko mimo to przejęło spadek należy odrzucić go w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o fakcie dziedziczenia – jako przedstawiciel ustawowy.
Aby odrzucić spadek który odziedziczyło dziecko konieczne jest złożenie stosownego oświadczenia – wymaga ono uzyskania zgody Sądu Opiekuńczego. Złożenie wniosku do takiego sądu automatycznie zawiesza bieg wyznaczonego sześciomiesięcznego okresu czasu na składanie stosownego oświadczenia o odrzucenie spadku. Dlatego, jeżeli postępowanie się przedłuży, nie należy obawiać się upływu wskazanego terminu – który skutkowałby przyjęciem przez osobę małoletnią spadku razem z dobrodziejstwem inwentarza. Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia Sądu Opiekuńczego o udzielenie zgody na odrzucenie spadku, decyzję o podjęciu takiego kroku należy złożyć (w imieniu dziecka) przed notariuszem lub sądem. Jednocześnie nie we wszystkich przypadkach Sąd Opiekuńczy musi przychylić się do prośby wnioskodawcy; pod uwagę brany jest przede wszystkim interes dziecka. Oznacza to, że Sąd Opiekuńczy może uznać, że lepszym rozwiązaniem jest przyjęcie spadku przez osobę małoletnią. Może się tak stać na przykład w momencie, gdy spadkodawca pozostawił po sobie długi, jednak dziedziczony majątek będzie mieć wysoką wartość nawet po spłacie zaległych zobowiązań.
Jak nie odziedziczyć długów po rodzicach – procedura
Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może zostać złożone przed sądem bądź notariuszem. Wybór w dużej mierze należy do powołanego do spadku, jednak regułą jest, że wszyscy powołani składają oświadczenie w ramach jednej, wybranej przez siebie procedury. Regułą jest, że notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia dopiero wtedy, kiedy każdy uprawniony złoży swoje oświadczenie. Wybór ścieżki notarialnej następuje wówczas, kiedy między osobami powołanymi do spadku nie występuje konflikt, a ci chcą dobrowolnie zgłosić się do notariusza i złożyć stosowne oświadczenie. Wynika to głównie z faktu, że notariusz (w przeciwieństwie do sądu) nie ma prawa wzywać uprawnionych osób do stawiennictwa oraz składania wspominanego wcześniej oświadczenia.
Procedura sądowa rozpoczyna się dopiero od momentu złożenia do sądu spadku (tego, w którym znajduje się majątek spadkodawcy) wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, jednocześnie zaznaczając, że w sprawie mają zostać złożone oświadczenia zarówno o przyjęciu, jak i odrzuceniu spadku. W takim wniosku powinno się zawrzeć informacje takie jak:
- dane wnioskodawcy;
- dane wszystkich uczestników (osób/podmiotów powołanych do spadku na podstawie ustawy bądź testamentu; w przypadku gdy uprawnieni już nie żyją, powinno się podać dane ich spadkobierców).
Ponadto należy również wskazać czy zmarły pozostawił po sobie testament oraz w jakim stanie cywilnym pozostawał spadkodawca w momencie swojej śmierci. Procedura odrzucania spadku koncentruje się wokół wyraźnego oświadczenia przez powołanego do spadku swojej woli, co do jego odrzucenia – ani sąd, ani notariusz nie mogą jej domniemywać. Wola musi zostać dokładnie wyartykułowana, aby nie pozostawiać żadnych wątpliwości.
Czy da się sprawdzić ile długów miał zmarły?
Dowiedzenie się, jakie długi ma zmarły jest dość problematyczne – mógł on bowiem za życia wziąć zobowiązania w tajemnicy. Nie oznacza to jednak, że nie ma możliwości oszacowania tego rodzaju spraw. Aby dowiedzieć się, czy zmarły ma jakiekolwiek długi, należy zrobić wywiad u innych członków rodziny odnośnie sytuacji finansowej zmarłego, przejrzeć aktualne rachunki za media, a także złożyć u komornika bądź w sądzie wniosek o sporządzenie spisu inwentarza. Dobrze jest również zgłosić się do BIG-u z zapytaniem dotyczącym raportu o zmarłym, powołując się przy tym na postępowanie spadkowe i przedstawiając akt zgonu spadkodawcy. Należy jednak mieć świadomość, że nie zawsze przekazanie danych będzie możliwe.
W przypadku gdy spadek zawiera długi, konieczna może okazać się konsultacja z prawnikiem. Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy od lat wspiera swoich Klientów w sprawach związanych z postępowaniem spadkowym – pomagamy w interpretacji dokumentów oraz doradzamy, jakie kroki należy podjąć, by uniknąć ryzyka wystąpienia niekorzystnych konsekwencji. To właśnie podjęcie tego typu działań pomoże w przypadku zminimalizowania wystąpienia niespodziewanych zobowiązań oraz pozwoli na odpowiedzialne zarządzanie spadkiem. Dobrze działać szybko; na decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ma się bowiem ograniczony czas.
Dziedziczenie długów po rodzicach – co w przypadku przyjęcia spadku?
Zdarza się, że dzieci przyjmują spadek z długami po rodzicach. Bywa tak w sytuacji, gdy nie złożą stosownego oświadczenia o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie. W tego typu sytuacji, jednym z możliwych rozwiązań jest sprzedaż majątku odziedziczonego po rodzicach, a także spłata ich zobowiązań – w wielu przypadkach to właśnie to pozwala pozbyć się długów, a czasem nawet zachować część kapitału ze sprzedaży dla siebie. Spłata zobowiązań po rodzicach może okazać się jednak nie tak łatwa. Chcąc zachowań odziedziczony majątek w rodzinie, dobrze jest zastanowić się nad własnymi możliwościami spłaty wierzycieli, rozważając przy tym inne metody redukcji zadłużenia, jak na przykład negocjowanie warunków spłaty z wierzycielami lub zawieranie ugód.
Jak nie odziedziczyć długów po rodzicach? Kwestia „odrzucenia spadku” za życia spadkodawcy
Współcześnie wiele osób zastanawia się nad kwestią odrzucenia spadku jeszcze za życia spadkodawcy. Powodem zainteresowania jest między innymi chęć ochrony oraz zabezpieczenia się – zwłaszcza w sytuacji, w której wiadomo że przyszły spadkodawca posiada długi. Czy istnieje taka możliwość? Okazuje się, że tak. Jest nią umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia, która zawierana jest pomiędzy przyszłym spadkobiercą a spadkodawcą. Musi ona zostać zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Bardzo często sprawy związane z dziedziczeniem oraz spadkami są wyjątkowo skomplikowane. Zrzeczenie się dziedziczenia stanowi swoiste odrzucenie spadku (a co za tym idzie – także długów) jeszcze za życia spadkodawcy. Kontrakt ten wywołuje skutki prawne w chwili śmierci spadkodawcy; skutkiem tego rodzaju umowy jest wyłączenie tego spadkobiercy od dziedziczenia ustawowego po spadkodawcy. Aby tego rodzaju umowa była ważna, musi ona zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia to pojęcia, które bardzo często są stosowane naprzemiennie; tymczasem są to dwie różne instytucje. Skutek obu jest jednak tożsamy, prowadząc do rezygnacji ze spadku. Zrzeczenia się dokonuje się jednak wyłącznie w formie umowy zawartej przed potencjalnego spadkodawcę oraz spadkobiercę. Odrzucenie spadku jest bowiem możliwe; powinno być ono złożone w formie oświadczenia u notariusza bądź przed sądem. Dodatkowo trzeba również mieć na uwadze fakt, że zrzeczenia spadku można dokonywać jedynie względem spadkobierców ustawowych.
Co zrobić, żeby długi rodziców nie przeszły na dzieci – podsumowanie
Dziedziczenie długów po rodzicach może okazać się naprawdę problematyczne. Można go jednak uniknąć – za sprawą wiedzy oraz odpowiedniego wsparcia prawnego. Odrzucenie spadku bądź jego świadome przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza to skuteczne sposoby na ochronę przed przejęciem zobowiązań finansowych zmarłych bliskich. Dobrze wcześniej zabezpieczyć się przed takowymi sytuacjami, dokonując szczegółowego rozeznania oraz odbywając szczegółową konsultację z prawnikiem. Regularne monitorowanie sytuacji finansowej rodziców, a także odpowiednie planowanie, są w stanie uchronić przed niespodziewanym dziedziczeniem zadłużeń, a to pozwoli uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji, zarówno prawnych i finansowych. Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy służy pomocą wszystkim, którzy chcą zrozumieć zagadnienia związane z prawem spadkowym. Zapraszamy do kontaktu w celu omówienia szczegółów.
FAQ – PYTANIA I ODPOWIEDZI
W jaki sposób przebiega dziedziczenie długów po rodzicach?
Dziedziczenie długów może przebiec na dwa sposoby – na podstawie ustawy lub testamentu. Do spadku wchodzą zarówno prawa oraz obowiązki majątkowe zmarłego, co za tym idzie także długi. W przypadku przyjęcia spadku, to właśnie na spadkobiercy ciąży obowiązek uregulowania długów spadkodawcy.
Jakie oświadczenie należy złożyć, aby nie odziedziczyć długów po rodzicach?
By uniknąć dziedziczenia długów po rodzicach, powołany do spadku może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku bądź przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza. Pierwsza opcja zakłada całkowite odrzucenie praw oraz obowiązków majątkowych zmarłego. Druga natomiast oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowego tylko do granicy wartości majątku, jaki został odziedziczony; to uniemożliwia wierzycielom spadkodawcy egzekwowanie swoich należności z prywatnego majątku spadkobiercy.
Jakie skutki niesie odrzucenie spadku po rodzicach?
Odrzucenie spadku sprawia, że dokonujący go spadkobierca zostaje wyłączony z dziedziczenia i jest traktowany w taki sposób, jak gdyby nie dożył spadku. Oznacza to, że nie otrzymuje on majątku jaki zostawił zmarły – co za tym idzie, nie odpowiada za długi powiązane ze spadkiem.
