„Bogactwo i uroda nigdy nie wyjdą z mody”. Roman Gorzelski
Operacja plastyczna stanowi działanie medyczne o niskim poziomie ryzyka, ale żadna ingerencja lekarska nie jest pozbawiona jakiegokolwiek ryzyka. Niestety także w tym obszarze zdarzają się błędy najczęściej wynikające z braku lub niewystarczających kompetencji lekarza chirurga czy zaniedbania prawidłowej opieki nad pacjentem po wykonaniu zabiegu.
Katalog szkód zdrowotnych wywołanych wadliwą operacją plastyczną.
Chirurgia plastyczna stanowi prężnie rozwijającą się branżę medyczną. W Polsce z roku na rok zwiększa się liczba klinik piękna, przybywa także osób, które gotowe są pójść pod nóż chirurga. W Stanach Zjednoczonych jest to już średnio 50 – 70 klientów tygodniowo w jednej klinice o średnim standardzie. Wzrost zainteresowania to efekt programów medialnych poświeconych korektom niedoskonałości a także naśladownictwa trendów wśród ludzi show biznesu. Celebryci, dla których wdzięk i uroda są wizytówką, dokładają najwyższych starań, aby ta wizytówka zachwycała pięknem i młodością. Niejedna gwiazda zawdzięcza swój nieskazitelny wizerunek wprawnym rękom chirurga. W tym obszarze ton Europie wyznacza Hollywood. Natomiast poza wąską grupą przedstawicieli świata mody, filmu, muzyki pozostaje niezliczona liczba „zwykłych” kobiet a także mężczyzn, którzy podążając za swoimi idolami, coraz częściej odwiedzają fabryki piękności, aby pozbyć się zmarszczek czy zbędnych kilogramów. W Wenezueli ta grupa „zwykłych” kobiet korzystających z usług klinik medycyny estetycznej jest niezliczona, a najmłodsze pacjentki mają zaledwie kilkanaście lat. Na niemal każdej ulicy można spotkać dziewczynę wyglądającą jak Miss Wenezueli.
Większość kobiet zapytanych o niedoskonałości wyglądu, które chciałyby usunąć lub poprawić, wskaże na co najmniej jeden defekt. Klientki chirurgów plastycznych najczęściej korzystają z usług powiększania piersi, liftingu twarzy, korekcji brzucha, plastyki ucha, operacji powiek, nosa, liposukcji. Jednak poprawianie urody to nie tylko wybór, czy kaprys niezadowolonej właścicielki małych ust, czasami jest to konieczność podyktowana zauważalną deformacją czy oszpeceniem, będących skutkiem wypadku komunikacyjnego albo innego przykrego zdarzenia np. poparzenia czy raka piersi lub innego nowotworu. Zadawalające efekty operacji plastycznych pozwalają odzyskać utracone poczucie pewności siebie i własnej wartości a wewnętrzna harmonia i radość to stany nieprzeliczalne na pieniądze.
Przy dużej liczbie wykonywanych operacji oraz różnych umiejętnościach lekarzy podejmujących się zabiegów korekcyjnych, wystąpienie błędu jest nieuniknione. Ponadto nie można zapomnieć o fakcie, że podnoszenie wskaźnika atrakcyjności przy użyciu skalpela to efekt operacji, czyli ingerencji w organizm najczęściej połączonej z narkozą. Błąd medyczny może przybrać różną postać. Niedawno głośna była sprawa wadliwych implantów produkowanych przez francuską firmę PIP, w których znajdowały się żele pozbawione zezwoleń. Na domiar tego media co jakiś czas pokazują znane ofiary chirurgii plastycznej, jak chociażby zdeformowaną twarz znanej projektantki Donatelli Versace. Poza komplikacjami doniosłą rolę odgrywa niezadowolenie, które może okazać się tym większe, im wyższe były oczekiwania pokładane w stosunku do rezultatów zabiegu.
Katalog szkód zdrowotnych wywołanych wadliwą operacją plastyczną.
Stworzenie zamkniętego katalogu szkód zdrowotnych wywołanych niepowodzeniem operacji plastycznych nie jest możliwe, ale przykładowe powikłania to:
− zmniejszenie nosa skutkujące trudnościami z oddychaniem,
− umieszczenie niewłaściwego rozmiaru implantu,
− utrata/ zniekształcenie brodawki sutkowej,
− wykonanie zbyt małej lub zbyt dużej korekty np. za duże wargi,
− paraliż skutkiem uszkodzenia nerwów, ślepota,
− asymetria, zniekształcenie np. twarzy, powiek,
− krwotok, blizny, krwiaki, pęcherze, bąble, oparzenia,
− nadmierne usunięcie skóry np. przy liftingu twarzy,
− niezdolność do zamknięcia całej powieki,
− użycie leku znieczulającego w nadmiernej ilości zwłaszcza przy liposukcji,
− wystąpienie niepożądanych efektów zastosowanych leków,
− komplikacje powodujące konieczność wykonania czynności korekcyjnych,
− obrzęk płuc, śmierć.
Równie dotkliwe dla pacjenta są cierpienia psychiczne, czyli poczucie dyskomfortu, załamanie nerwowe, rozczarowanie, brak satysfakcji. Innymi nieprawidłowościami związanymi z zabiegiem medycznym, które nie powinny mieć miejsca, są:
− niewłaściwe zachowania o podłożu seksualnym wobec pacjenta,
− niewłaściwe lub niewynikajace z zawartego kontraktu użycie zdjęć pacjentki przed lub po zabiegu.
Należy przyznać słuszną rację klientom klinik, którzy decydując się na operację plastyczną, oczekują perfekcyjnego rezultatu, ale możliwego do osiągnięcia. Za realizację celu płacą niemałe kwoty, które średnio przy poważniejszym zabiegu, jak liposukcja, lifting twarzy, powiększanie piersi przekraczają sumę 10 000 zł. Dlatego w razie zaistnienia negatywnych skutków pacjent powinien mieć prawo do dochodzenia roszczeń w pełnym zakresie.
Roszczenia z tytułu wadliwej operacji plastycznej. Procedura reklamacyjna. Odpowiedzialność umowaa. Odpowiedzialność deliktowa.
O niepowodzeniu operacji plastycznej można mówić w razie niewystapienia oczekiwanego efektu, zaistnienia niepożądanego rezultatu lub niebezpiecznego dla zdrowia powikłania. W przypadku nieudanej operacji plastycznej możemy mieć do czynienia z:
- realizacją roszczeń z umowy o dzieło w ramach rękojmi za wady dzieła,
- realizacją roszczeń z umów wzajemnych np. odstąpienia od umowy,
- odpowiedzialnością wynikającą z naruszenia kontraktu,
- odpowiedzialnością za czyn niedozwolony,
- realizacją uprawnień z gwarancji.
Pacjent podejmując decyzję o wykonaniu zabiegu medycznego i ustalając okoliczności związane z jego wykonaniem oraz należne wynagrodzenie, zawiera umowę. Umowa o wykonanie określonego zabiegu medycznego nie wymaga formy pisemnej, wystarczające jest ustne uzgodnienie jej postanowień. W efekcie zawartej umowy podmiot leczniczy zaciąga zobowiązanie wobec pacjenta, którego przedmiotem jest wykonanie określonego zabiegu medycznego. W przypadku operacji plastycznych będziemy mieli do czynienia przede wszystkim z umową rezultatu (odpowiednie zastosowanie przepisów dotyczących umowy o dzieło art. 627 i nast. KC) a nie starannego działania z uwzględnieniem specyfiki tej umowy dotykającej najważniejszych dóbr człowieka, jakimi są życie i zdrowie. Klient decydując się na poprawienie swojej urody, oczekuje, że zostanie osiągnięty konkretny, zindywidualizowany efekt, którego wizualizacja następuje np. za pomocą fotografii. Samo staranne działanie aczkolwiek element konieczny powodzenia działania medycznego, może okazać się niewystarczające dla realizacji oczekiwań wymagającego klienta. W razie wadliwego wykonania zabiegu pacjent ma prawo wszcząć procedurę reklamacyjną określoną w przepisach umowy o dzieło. Zależnie od charakteru popełnionych błędów oraz zachowania przedstawicieli podmiotu leczniczego roszczenia klienta klinki mogą polegać na żądaniu wykonania korekty, obniżenia ceny czy odstąpienia od umowy (art. 637, 638 KC). Niezadowolonemu klientowi przysługują również uprawnienia z umów wzajemnych, jak odstąpienie od umowy, które pociąga za sobą obowiązek wzajemnego zwrotu świadczeń (art. 494 KC). Ponadto jeśli w umowie została zastrzeżona kara umowna na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 483 KC), pacjent będzie mógł dochodzić jej zapłaty od placówki medycznej.
Wadliwy rezultat operacji plastycznej lub innego zabiegu z zakresu chirurgii estetycznej lub rekonstrukcyjnej klient kliniki można „reklamować” w ramach reżimu rękojmi za wady dzieła (art. 637, 638 KC). |
W związku z tym, że zabieg medyczny jest wykonywany na podstawie umowy z pacjentem, poszkodowany ma prawo dochodzić naprawienia szkody za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego (art. 471 i nast. KC). Realizacja roszczeń w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej opiera się na następujących przesłankach:
- niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będące następstwem okoliczności, za które podmiot leczniczy ponosi odpowiedzialność (naruszenie zobowiązania),
- fakt poniesienia szkody,
- związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem zobowiązania – naruszeniem zobowiązania a szkodą.
Warunkiem uzyskania rekompensaty sądowej przez klienta kliniki medycyny estetycznej jest udowodnienie, że w jego sprawie zaistniały wymienione trzy przesłanki odpowiedzialności kontraktowej. Dopiero powodzenie dowodu w tym zakresie daje wygraną w procesie sądowym. W przypadku wadliwych działań medycznych z zakresu chirurgii estetycznej i rekonstrukcyjnej odpowiedzialność kontraktowa podmiotu leczniczego powstanie, gdy wystąpi jakakolwiek niezgodność pomiędzy prawidłowym wykonaniem zobowiązania określonym umownie (treścią umowy) a jego faktyczną realizacją, w tym jeśli nie zostanie osiągnięty zamierzony rezultat. Jeśli strony uzgodniły oczekiwany wygląd twarzy pacjentki po wykonaniu zabiegu korekcyjnego w zakresie powiek czy nosa i ustalony efekt został uznany przez podmiot leczniczy za możliwy do osiągnięcia, a jednak nie wystąpił, powstanie po stronie podmiotu leczniczego odpowiedzialność odszkodowawcza. Pacjent, który decyduje się na usługę medyczną w klinice urody oczekuje bowiem konkretnych wyników a nie jakiejkolwiek poprawy wyglądu. Ponadto inne wadliwe zachowanie w procesie medycznym w odniesieniu do terminu, miejsca, sposobu i jakości spełnienia świadczenia pociąga za sobą również obowiązek naprawienia szkody np. użycie implantów innej marki niż umówiona. Obok rekompensaty za szkodę wywołaną naruszeniem zobowiązania, jeśli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania doprowadziło do rozstroju zdrowia, pacjent ma prawo dochodzić zadośćuczynienia za krzywdę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r. II CK 300/04). Dochodzenie zadośćuczynienia pieniężnego jest zatem możliwe w sytuacji, gdy naruszenie zobowiązania stanowi równocześnie czyn niedozwolony, ponieważ systemy odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej nie wykluczają się wzajemnie (art. 443 KC). Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy ponosi strona umowy, czyli co do zasady podmiot leczniczy a nie lekarz wykonujący zabieg (art. 474 KC). Takie stanowisko potwierdził Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 9 lipca 2010 r. (sygn. akt I ACa 655/10) wskazując, że umowa wszczepienia implantów dentystycznych stanowi umowę wzajemną podobną do umowy o dzieło, uregulowaną w art. 627 i nast. k.c. Natomiast podmiotem praw i obowiązków w tak powstałym stosunku prawnym był właściciel Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej, a nie lekarz wykonujący zabieg. Ta druga osoba mogła ponosić odpowiedzialność wyłącznie za szkodę wyrządzoną ewentualnym czynem niedozwolonym, a nie wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego.
W razie niepowodzenia operacji plastycznej lub innego zabiegu z zakresu chirurgii estetycznej lub rekonstrukcyjnej pacjent może dochodzić naprawienia szkody na podstawie art. 471 i nast. KC w ramach odpowiedzialności kontraktowej za naruszenie zobowiązania oraz obok roszczenia odszkodowawczego równocześnie zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 lub art. 448 KC w zw. z art. 443 KC w ramach odpowiedzialności deliktowej za czyn niedozwolony. |
Wadliwe wykonanie zabiegu medycznego z zakresu chirurgii plastycznej może stanowić czyn niedozwolony (delikt), wówczas podmiot leczniczy oraz lekarz, który wykonywał zabieg ponoszą odpowiedzialność w ramach odpowiedzialności deliktowej (art. 415 KC i art. 429 KC). Pacjent formułując swoje roszczenia z tytułu odpowiedzialności za delikt, musi udowodnić wystąpienie następujących przesłanek:
- powstanie szkody – uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej,
- zajście zdarzenia, które wywołało szkodę,
- istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą.
Zdarzeniem, które wywołało szkodę będzie co do zasady niewłaściwe dokonanie zabiegu lekarskiego. Odpowiedzialność lekarza, który wykonywał zabieg jest oparta na winie i jest to odpowiedzialność za własny czyn niedozwolony (art. 415 KC). Natomiast odpowiedzialność podmiotu leczniczego powstaje, gdy nastąpiło uchybienie co do wyboru lekarza (wina w wyborze) a skutkiem niewłaściwego zachowania lekarza wystąpiła szkoda medyczna (art. 429 KC). Jeśli nieprawidłowo wykonany zabieg wywołał rozstrój zdrowia lub uszkodzenie ciała poszkodowanemu pacjentowi przysługuje m.in.:
− odszkodowanie za szkodę majątkową,
− zadośćuczynienie za doznaną krzywdę – szkodę niemajątkową – art. 445 § 1 KC.
Gdyby nie zachodziły podstawy do zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 § 1 KC, wówczas pacjent może posiłkować się art. 448 KC, który przewiduje zadośćuczynienie pieniężne w razie naruszenia dobra osobistego, a zdrowie pacjenta stanowi dobra osobiste (art. 23 KC). Ponadto może wchodzić odpowiedzialność ubezpieczenia na podstawie umowy ubezpieczenia w granicach odpowiedzialności sprawcy szkody.
Wadliwe wykonanie operacji plastycznej lub innego zabiegu z zakresu chirurgii estetycznej lub rekonstrukcyjnej może stanowić czyn niedozwolony (delikt), wówczas w ramach odpowiedzialności deliktowej pacjent będzie mógł dochodzić odszkodowania oraz zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę solidarnie (art. 441 KC) od podmiotu leczniczego (art. 429 KC) oraz lekarza (art. 415 KC). |
Poszkodowany ma zatem możliwość wyboru podstawy do roszczenia o naprawienie szkody w ramach odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 nast. KC) lub odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i nast. KC) a źródłem roszczeń w jednym i w drugim przypadku jest ten sam fakt, czyli nieprawidłowe postępowanie przy wykonaniu operacji plastycznej lub podobnego zabiegu medycznego oraz inne wadliwe czynności dodatkowe. W przypadku odpowiedzialności kontraktowej szkoda powstaje skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania natomiast w przypadku odpowiedzialności deliktowej szkoda powstaje skutkiem czynu niedozwolonego, przy czym jako naruszenie zobowiązania oraz delikt jest kwalifikowany ten sam stan faktyczny. Wystąpienie szkody będzie zatem powiązane w jednym i w drugim przypadku z niewłaściwym zabiegiem medycznym oraz negatywnymi następstwami nieudanej ingerencji medycznej. Obok roszczenia z tytułu odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 KC), jeśli naruszenie zobowiązania stanowi równocześnie czyn niedozwolony poszkodowany może żądać zadośćuczynienia pieniężnego opartego na podstawie deliktowej (art. 445 § 1 KC w zw. z art. 443 KC, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26.10.1956 r. OSN 1958 poz.1, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r. (sygn. Akt II CK 300/04)). Poszkodowany stanie zatem przed dylematem, z którego reżimu wywodzić swoje roszczenia, czy z odpowiedzialności za naruszenie zobowiązania czy z odpowiedzialności za delikt. Decydujące znaczenie mogą mieć takie okoliczności, jak konieczność udowodnienia winy, rozmiar odszkodowania, terminy przedawnienia, odpowiedzialność za cudze czyny. Na zależność pomiędzy odpowiedzialnością deliktową i kontraktową wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w ww. wyroku (sygn. akt I ACa 655/10): Roszczenie powódki o naprawienie szkody majątkowej mogło znajdować oparcie w dwóch różnych reżimach odpowiedzialności, a więc zarówno odpowiedzialności kontraktowej, jak i deliktowej, mogło jej także przysługiwać roszczenie niemające charakteru odszkodowawczego, a wynikające z regulacji prawnej skutków niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych czy regulacji umowy o dzieło. Nieosiągnięcie zamierzonego przez powódkę celu nie musi jednak stanowić czynu niedozwolonego, a tym bardziej prowadzić do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Jeśli pozwany wykonał swoje zobowiązanie w sposób nienależyty, to podstaw jego odpowiedzialności należy poszukiwać w regulacji odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie. 471 i nast. k.c. oraz w przepisach o rękojmi za wady dzieła. Nie każde bowiem naruszenie zobowiązania stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 i nast. k.c. Oczywiście ewentualne spowodowanie uszkodzenia ciała rozstroju zdrowia powódki stanowiłoby co do zasady również naruszenie obciążającego pozwanego zobowiązania, prowadząc do możliwości zastosowania zasady wyrażonej w art. 443 k.c.
Ten sam fakt – niewłaściwe przeprowadzona operacja plastyczna rodzi odpowiedzialność kontraktową (art. 471 i nast. KC) oraz odpowiedzialność deliktową (art. 415 i nast. KC). Obok roszczenia odszkodowawczego z art. 471 KC poszkodowany może wystąpić z roszczeniem o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego za delikt (art. 445§ 1 KC w zw. z art. 443 KC). |
Szybka realizacja roszczeń za wadliwą operację plastyczną w postępowaniu przed Wojewódzką Komisją do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.
Od dnia 01.01.2012 r. pacjenci mają możliwość dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia pieniężnego za błąd medyczny przed wojewódzką komisją ds. orzekania o zdarzeniach medycznych. Jest to procedura uproszczona, szybka i tania w porównaniu z procesami sądowymi. Opłata od wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego jest stała i wynosi 200 zł. Ustawowy termin na rozpoznanie wniosku poszkodowanego pacjenta wynosi cztery miesiące. Korzystnym rozwiązaniem jest fakt, że we wniosku skierowanym do wojewódzkiej komisji pacjent nie musi udowodnić błędu medycznego a jedynie uprawdopodobnić jego wystąpienie. Oznacza to, że komisja przeprowadza postępowanie dowodowe w dużej części z urzędu. Z tego rozwiązania mogą skorzystać również ofiary nieudanych operacji plastycznych lub innych zabiegów medycznych o podobnym charakterze, ale co do zasady tych, które miały na celu poprawę zdrowia, czyli głównie z obszaru medycyny rekonstrukcyjnej. Wojewódzka komisja rozpatruje jedynie te zdarzenia, które miały miejsce po 31.12.2011 r. oraz które wystąpiły na terenie szpitala. Nowa regulacja (ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z dnia 2 czerwca 2011 r.) wprowadziła maksymalne kwoty rekompensat, które wynoszą w przypadku:
− zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta – 100.000 zł;
− śmierci pacjenta – 300.000 zł.
Obserwując tendencję co do wysokości kwot odszkodowań i zadośćuczynień pieniężnych zasądzanych przez sądy polskie, wydaje się, że w przypadku błędów medycznych o mniejszej skali szkodliwości, powinny być to kwoty rekompensujące poniesione koszty oraz doznaną krzywdę.
Wraz z zwiększającą się liczbą klinik piękna oraz pacjentów korzystających z ich usług mających na celu poprawę urody, usunięcie defektów kosmetycznych, rekonstrukcji utraconych lub zdeformowanych części ciała, wystąpienie błędów medycznych jest nieuniknione. Niezadowoleni klienci, którzy oczekiwali określonego rezultatu a przeżyli rozczarowanie powinni mieć prawo do rekompensaty za nieosiągnięcie zamierzonego celu. Droga dochodzenia roszczeń jest otwarta także dla poszkodowanych pacjentów, u których doszło do uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia. Pojawia się pytanie, jak szczodre okażą się polskie sądy oraz wojewódzkie komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych, wydając wyroki rekompensujące szkody i krzywdę pacjentów. Warto sięgnąć w tym zakresie do praktyki organów sądowych za granicą. W Wielkiej Brytanii w razie niepowodzenia operacji plastycznej są już zasądzane rekompensaty rzędu 50 000 funtów. W Stanach Zjednoczonych kwoty zadośćuczynień pieniężnych za błąd w medycynie plastycznej i estetycznej w 2011 w 9 % spraw wyniosły ponad 500 000 dolarów natomiast w ponad 60 % sprawach była to kwota w granicach od 100 001 do 499 999 dolarów. Poszkodowany pacjent bez względu na to, czy zamieszkuje w Polsce czy w Anglii powinien uzyskać adekwatną rekompensatę za wszystkie szkody finansowe, fizyczne ale także psychiczne.