Pewnego dnia dowiadujesz się, że zostałeś spadkobiercą. Nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby nie fakt, że spadkodawcą był twój dziadek, który mieszkał i zmarł w Szwajcarii, a majątek spadkowy, jaki po sobie pozostawił, leży częściowo w Polsce, a częściowo za granicą. Zaczynasz się zastanawiać, jakie kroki powinieneś podjąć, aby stać się „legalnym” spadkobiercą, czyli uzyskać postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku, a cała sytuacja pod względem prawnym wydaje ci się bardzo skomplikowana.
W praktyce coraz częściej zdarza się, że nasi krewni wyjeżdżają za granicę. Tam mieszkają, pracują, zakładają rodziny, a także gromadzą majątek, który w przyszłości będzie wchodził w skład masy spadkowej, którą będziemy po nich dziedziczyć.
Pewnego dnia dowiadujesz się, że zostałeś spadkobiercą. Nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby nie fakt, że spadkodawcą był twój dziadek, który mieszkał i zmarł w Szwajcarii, a majątek spadkowy, jaki po sobie pozostawił, leży częściowo w Polsce, a częściowo za granicą. Zaczynasz się zastanawiać, jakie kroki powinieneś podjąć, aby stać się „legalnym” spadkobiercą, czyli uzyskać postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku, a cała sytuacja pod względem prawnym wydaje ci się bardzo skomplikowana.
W praktyce coraz częściej zdarza się, że nasi krewni wyjeżdżają za granicę. Tam mieszkają, pracują, zakładają rodziny, a także gromadzą majątek, który w przyszłości będzie wchodził w skład masy spadkowej, którą będziemy po nich dziedziczyć.
Sąd którego państwa będzie właściwy do stwierdzenia nabycia spadku?
Pierwszą kwestią, jaką w każdej „zagranicznej sprawie spadkowej” należy rozważyć, jest ustalenie sądu określonego państwa, który będzie właściwy do wydania orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku. Właściwość sądu danego państwa do rozpoznania sprawy określana jest mianem tzw. jurysdykcji krajowej. Jurysdykcja krajowa polska określona została w przepisie art. 1108 k.p.c., zgodnie z którym do jurysdykcji krajowej polskiej należą sprawy spadkowe, jeżeli spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem polskim lub miał miejsce zamieszkania bądź miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej (§ 1), a także jeżeli majątek spadkowy albo jego znaczna część znajduje się w Rzeczypospolitej Polskiej (§ 2). Jest to tzw. jurysdykcja fakultatywna, co oznacza, że do rozpoznania danej sprawy właściwy będzie zarówno sąd polski jaki i sąd obcego państwa, a wniesienie sprawy do jednego z nich zależeć będzie od wyboru osoby zainteresowanej. Dla przyjęcia jurysdykcji krajowej polskiej wystarczające jest zaistnienie choćby tylko jednej z okoliczności, o której mowa w przepisie art. 1108 k.p.c.
Art. 1108 § 1 k.p.c. określa tzw. łączniki podmiotowe decydujące o zaistnieniu polskiej jurysdykcji krajowej. Jednym z nich jest polskie obywatelstwo spadkodawcy w chwili śmierci. Rozważmy ten przypadek na konkretnym przykładzie.
Norbert Nowak wyjechał do Niemiec. Tam studiował, pracował i założył rodzinę. Interesował się starymi samochodami i filmami. Wkrótce ciężko zachorował i zmarł. Norbert Nowak był obywatelem polskim. Nigdy nie zrzekł się obywatelstwa polskiego, nie nabył również obywatelstwa niemieckiego. Pozostawił po sobie majątek ruchomy położony w Niemczech w postaci samochodu marki mercedes z roku 1952 i bogatej kolekcji filmów. Spadkobiercą Norberta Nowaka jest jego syn – Marcin Nowak zamieszkały w Polsce. Pan Marcin chciałby zgodnie z prawem przewieźć majątek pozostały po ojcu do Polski i sprawować nad nim pieczę. Czy Marcin Nowak może uzyskać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku w polskim sądzie?
Norbert Nowak w chwili śmierci był obywatelem polskim. Bez znaczenia jest fakt, że zamieszkiwał za granicą i tam pozostawił po sobie majątek spadkowy. Dla przyjęcia polskiej jurysdykcji krajowej wystarczające jest zaistnienie przesłanki w postaci polskiego obywatelstwa w chwili śmierci. Sądem właściwym do orzeczenia stwierdzenia nabycia spadku po Norbercie Nowaku będzie zarówno sąd polski jak i niemiecki, a wybór jednego z nich będzie należał do syna Marcina Nowaka.
Monika Milka – aplikantka radcowska
Artykuł opracowano na podstawie:
1. Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P. komentarz LEX/el. 2010
2. Spadki, dziedziczenie, zachowek, wydziedziczenie : wzory testamentów i pism sądowych : poradnik / Hanna Opala. – Wyd. 3 zaktual. i rozsz.; stan prawny na dzień 2 stycznia 2000 r.. – Zielona Góra
Podstawa prawna:
1. Kodeks postępowania cywilnego – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
